土耳其称将向叙利亚阿夫林以东地区进军(1)

Катал?цтва
Дата заснавання?/?стварэння	1054 ? 33
Кароткая назва	kath.
Хрысц?янск? абрад	Catholic liturgical rite[d]
Колькасць члена?	1,345 м?льярд
Супрацьлегласць	anti-Catholicism[d]
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Цяперашн? Папа Рымск? Франц?шак

百度 少花钱、多办事、办好事，追求高的工作效率和优的工作绩效，达成“质量第一、效益优先”的工作局面，应该是机关事务工作讲求高质量发展，坚持政治站位和政治效果，体现政治性和保障性的必然选择。

Катал?цтва, катал?цызм — к?рунак хрысц?янства, як? ахопл?вае так званае заходняе хрысц?янства (Рымска-Катал?цкую Царкву), што прызнае першынство б?скупа Рыма (Папы Рымскага), як? з’я?ляецца к?ра?н?ком Катал?цкага Касцёла. Катал?цтва з’я?ляецца найбуйнейшай гал?ной хрысц?янскай рэл?г??, да яго вызна?ца? належыць прыбл?зна 1 м?льярд 254 м?льёна? чалавек, што складае каля 17,7 % жыхаро? Зямл?.

Г?сторыя

Г?сторыя катал?цтва з’я?ляецца часткай г?сторы? хрысц?янства, якое да IV ст. стварала пэ?нае адз?нства. У пачатку V ст. тэрм?н ?катал?цтва? або ?заходняе хрысц?янства? пачал? выкарысто?ваць у дачыненн? да хрысц?ян у заходняй частцы Рымскай ?мперы?. Павольна павял?чвалася розн?ца пам?ж хрысц?янствам на Усходзе ? на Захадзе. У 1054 годзе адбы?ся канчатковы падзел пам?ж усходн?м (правасла?ным) хрысц?янствам ? заходн?м (катал?цк?м).

Навучанне

Вучэнне Катал?цкай Царквы сфармавалася ? вын?ку сусветных ? памесных сабора?, як?я праходз?л? да сх?змы 1054 года ? пазней, як?я скл?ка? Папа Рымск?. Каротк? змест асно?ных пра?да? веры ?трымл?ваецца ? С?мвале веры.

Асно?ныя догмы катал?цкага вучэння:

• Бог адз?н у трох Асобах: Айцец, Сын, Святы Дух. Тры Божыя асобы ро?ныя пам?ж сабой.
• Божы Сын ста? чалавекам ?сусам Хрыстом, нарадз??шыся ад Дзевы Мары? дзеля зба?лення чалавецтва, заста?шыся Богам.
• Марыя зачала Божага Сына ад Святога Духа ? пасля нараджэння засталася Дзеваю.
• Богачалавек ?сус Хрыстос прыня? смерць праз распяцце на крыжы ? на трэц? дзень уваскрос з мёртвых.
• Пасля ?васкрасення ?сус Хрыстос узнёсся на Неба ? спасла? ад Айца Святога Духа, праз якога Ён к?руе супольнасцю сва?х вучня? на зямл? — Царквой.
• Пасля смерц? кожнага чалавека чакае Божы суд, пасля якога чалавек атрымл?вае вечную ?знагароду ? Небе, праходз?ць часовае ачышчэнне ? Чыстцы або асуджаецца на вечную кару ? Пекле.
• Чалавек мае свабодную волю ? таму сам нясе маральную адказнасць за ?се свае рашэнн? ? ?чынк?.

Крын?цы веры

Вышэйшым а?тарытэтам у справах веры з’я?ляецца Свяшчэннае П?санне (Б?бл?я) ? Святая Традыцыя. Выражэннем веры ? катал?цтве з’я?ляюцца выразы, што перадаюць яе змест ? падаюцца Катал?цк?м Касцёлам як абавязковыя да веры (догмы, дагматы, дагматычныя дэф?н?цы?). Так?я вызначэнн? зместу веры абвяшчаюцца на сусветных саборах або Папам Рымск?м. Папа Рымск?, кал? навучае ?рачыста як пераемн?к апостала Пятра (ex cathedra), не памыляецца ? пытаннях веры ? марал? (беспамылковасць Папы, непамыльнасць Папы).

Вера ? светапогляд

Катал?цк? Касцёл вучыць, што чалавек можа пазнаць Бога ?ласным розумам, але гэта пазнанне датычыць больш самога факту ?снавання Бога. Розум жа, ?асвечаны верай?, з дапамогай асабл?вага божага дару можа пазнаць натуру Бога. У пазнанн? Бога ? дагмата? веры дапамагае божае аб’я?ленне. Чалавечы розум мае абмежаваныя магчымасц?, таму по?насцю пазнаць Бога немагчыма.

Як ? ?ншыя хрысц?яне, катол?к? вераць у аднаго Бога ? трох асобах (Найсвяцейшая Тройца): Бог Айцец, Сын Божы (?сус Хрыстос) ? Дух Святы. Бог з’я?ляецца ?семагутным стваральн?кам Сусвету з н?чога, усяго матэрыяльнага ? нематэрыяльнага. Бог ствары? ? чалавека — вяршыню ?сяго стварэння. Чалавек складаецца з цела ? душы. Душа чалавека несмяротная ? пакл?кана Богам ?снаваць на яго падабенства (на вобраз Бога). Разам з тым, Бог ствары? свет духа? — анёла?. Некаторыя анёлы па?стал? супраць вол? Бога ? стал? дзейн?чаць яму насуперак (д'ябал, сатана). Першыя людз? — Адам ? Ева — пад уплывам д’ябла не паслухал?ся Божых загада? ? ?чын?л? першародны грэх. Вын?к? гэтага ?чынку перайшл? на ?с?х людзей: пазба?ленне першаснай справядл?васц? ? святасц?, аслабленасць чалавечай натуры (?выгнанне з раю?). Пасля Адама ? Евы кожны чалавек нос?ць на сабе знак перашароднага граху, як? можа быць змыты на хросце. Сын Божы (?сус Хрыстос) ста? чалавекам (уцелав??ся) ? памёр на крыжы, каб людзям вярнуць страчаны стан неба (раю). Хрыстос бы? пачаты Духам Святым ? нарадз??ся ? часе з Дзевы (Панны) Мары?. Разам з тым, ён ?снава? адвечна. Праз свае дабравольныя пакуты ? крыжовую смерць, а таксама праз уваскрасенне з мёртвых, Хрыстос зраб?? справу адкуплення. У вын?ку гэтай справы людз? вызвал?л?ся ад грахо? ? ?х наступства?.

Хрыстос мае дзве натуры — боскую ? чалавечую. Ён адз?насутны Богу-Айцу ? бостве ? людзям у чалавецтве. Аднак, у адрозненне ад любога чалавека, Хрыстос не мае н?воднага граху. Мац? Хрыста — Марыя пры сва?м зачацц? не мела першароднага граху. Дагмат аб беззаганным зачацц? Мары? адсутн?чае ? правасла??. Марыя захавала дзявоцтва да канца жыцця. Пасля яго заканчэння яна з целам ? душой была ?зята на Неба (да Раю). Як мац? Бога, Марыя займае выключнае месца сярод святых, таму яе называюць найсвяцейшая.

Катал?цк? Касцёл вучыць, што на працягу г?сторы? чалавецтва адбываецца змаганне з с?лам? зла. Каб заставацца добрым, кожнаму чалавеку патрэбна дапамога — божая ласка. Гэтую ласку для людзей выслужы? Хрыстос. ?снуе два тыпы ласк? — дзейсная ласка ? асвячальная (пастаянная) ласка. Пастаянная ласка — гэта пастаянная нак?раванасць жыць ? дзейн?чаць так, як гэтага жадае Бог. Дзейсная ласка дапамагае пры навяртанн? або асвячэнн?. Грэх — гэта свядомае ? дабравольнае парушэнне божых загада?. Чалавек, як? роб?ць цяжк? грэх, страчвае асвячальную ласку. Кал? ён памрэ ? так?м стане, то трап?ць у Пекла, таму так?я грах? яшчэ называюць смяротным?. Вярнуць асвячальную ласку пасля цяжкага граху можна праз сакрамент споведз?. Ад няцяжк?х грахо? можна ачысц?цца як на споведз?, так ? праз святую камун?ю (прычашчэнне, гл. е?харыстыя). Прабачэнне грахо? ? вызваленне ад ?х называецца апра?даннем чалавека. Катал?цкае вучэнне аб апра?данн? моцна адрозн?ваецца ад пратэстанцк?х.

Та?нствы (сакраменты)

Прыгатаванне даро? падчас Е?харысты?

Божую ласку можна атрымаць праз сакраменты (та?нствы). У катал?цтве, як ? ? правасла??, прыняты сем сакрамента?: хрышчэнне, канф?рмацыя (м?рапамазанне, бежмаванне), Е?харыстыя, пакаянне (споведзь), алеепамазанне (намашчэнне хворых), святарства, сужэнства. Пры гэтым хрышчэнне з’я?ляецца першым сакраментам, прыняцце якога дазваляе прымаць ?ншыя ? роб?ць чалавека хрысц?ян?нам. Асабл?вае месца ? катал?цтве займае культ Е?харысты? (Святая ?мша, Святая Камун?я, Прычасце, Найсвяцейшыя Цела ? Кро? Хрыста, Божае Цела, адарацыя Найсвяцейшага Сакраменту). Е?харыстыя з’я?ляецца вяршыняй ? крын?цай духо?нага жыцця.

Месца людзей ? ?х абавязк?

Усе людз? пакл?каны да святасц? — по?н? хрысц?янскага жыцця ? дасканалай любов?, дзякуючы нормам паводз?н, як?я змешчаны ? божых запаведзях (дэкалог, дзесяць запаведзя?). Святасць — гэта прысвячэнне сябе целам ? душой справе Божай славы ? служэнню бл?жняму, праз выконванне божай вол?.

Душа чалавека пасля смерц? трапляе ? Неба (Рай) або Пекла, залежнасц? ад таго, як пражы? сваё жыццё кожны пэ?ны чалавек. Душы, як?я памерл? ? стане асвячальнай ласк?, але не гатовы трап?ць у рай, перш, чым там апынуцца, праходзяць ачышчэнне ? Чыстцы. Дактрыны пра Чысцец няма ? правасла?ных хрысц?ян. Кал? Хрыстос прыйдзе друг? раз на зямлю (паруз?я), адбудзецца апошн? суд ? людск?я целы ?васкроснуць. Паводле гэтага суда ?сус аддасць кожнаму чалавеку паводле яго спра? ? па яго прыняццю або адк?данню ласк?. Душы, што памерл? ? стане смяротнага граху, будуць вечна пакутаваць у пекле. Душы ? небе (ра?) будуць вечна шчасл?выя.

Арган?зацыйная структура

Катол?к? вызнаюць, што ?се памесныя цэрквы (лац.: sui iuris — ?свайго закона?) звязаны адз?нствам пам?ж сабою праз супрычасце з б?скупам Рыма (Папам Рымск?м), а кожны член Катал?цкага Касцёла праз хрышчэнне належыць да ?сяго Катал?цкага Касцёла ? да канкрэтнай памеснай Царквы.

Катал?цк? Касцёл вучыць, што яго к?ра?н?ком (галавой) з’я?ляецца Хрыстос, якога бачным намесн?кам ? пераемн?кам апостала Пятра з’я?ляецца б?скуп Рыма (Папа Рымск?).

Папа Рымск? выб?раецца калег?яй кардынала? на канклаве. Папа мае найвышэйшую ?ладу, з’я?ляецца к?ра?н?ком горада-дзяржавы Ватыкан.

?ншыя б?скупы, як?я знаходзяцца ? лучнасц? з б?скупам Рыма, утвараюць калег?ю б?скупа? — друг? ?зровень к?равання ? Катал?цк?м Касцёле. Калег?я б?скупа? л?чыцца спадкаемн?цай групы дванаццац? апостала? ?суса Хрыста. Сваю ?ладу калег?я б?скупа? выконвае тольк? ? лучнасц? пад к?ра?н?цтвам Папы Рымскага. Выкананне гэтай улады адбываецца: на сусветных саборах, што скл?каюцца папам; праз калег?яльныя дарадчыя органы б?скупа Рыма; Рымскую курыю. Найвышэйшую ?ладу катал?цтва называюць яшчэ Апостальскай Стал?цай.

Катал?цк? Касцёл складаецца з мясцовых (памесных) касцёла? (цэрква?). Прадста?н?кам? Папы Рымскага ? мясцовых касцёлах у розных кра?нах, тэрыторыях ? арган?зацыях з’я?ляюцца легаты (апостальск?я нунцы?, пранунцы?, ?нтэрнунцы?, апостальск?я дэлегаты).

Мясцовыя Касцёлы (цэрквы) складаюцца з дыяцэз?й або арх?дыяцэз?й (дыяцэз?й вышэйшага ?зро?ню); ва ?сходн?х катал?цк?х цэрквах прынята назва епарх?я ? арх?епарх?я адпаведна. Гэта сталыя ? звычайныя адм?н?страцыйныя адз?нк? Катал?цкага Касцёла. З дыяцэз?ям? (арх?дыяцэз?ям?) маюць ро?ныя правы: тэрытэрыяльная пралатура, тэрытэрыяльнае абацтва, апостальск? в?карыят ? апостальская прэфектура, апостальская адм?н?стратура, ва ?сходн?х катал?цк?х цэрквах — экзархаты. Функцыю дыяцэз?? выконвае таксама ваенны ардынарыят.

К?ра?н?ком мясцовага Касцёла (мясцовай Царквы) з’я?ляецца дыяцэз?яльны (епарх?яльны) б?скуп або зра?наны з ?м ?ерарх (пралат, тэрытэрыяльны абат, апостальск? адм?н?стратар, ваенны ардынарый; ва ?сходн?х цэрквах — экзарх). Дыяцэз?яльны б?скуп можа мець так званага б?скупа-каад’ютара (г. зн. б?скупа, як? мае права спадкаемнасц?) ? дапаможнага б?скупа (аднаго або некальк?х).

У к?раванн? мясцовым? Касцёлам? б?скупам дапамагаюць: святарская рада, калег?я дарадца? (кансултара?), рада эканам?чных спра?, душпастырская рада, дыяцэз?яльны с?нод (ва ?сходн?х катал?цк?х цэрквах — епарх?яльны канвент), кап?тулы канон?ка?, дыяцэз?яльная курыя.

Мясцовыя Касцёлы складаюцца з параф?й (прыхода?, парох?й) — пастаянных супольнасцей верн?ка? акрэсленай тэрыторы?. К?ра?н?ком параф?? з’я?ляецца пробашч (настаяцель), якому можа дапамагаць в?карый або некальк? в?карыя?. Пробашча? ? в?карыя? прызначае дыяцэз?яльны б?скуп. Яны належаць да другой (пасля б?скупа?) ступен? святарства — прэзб?тэра? (ксяндзо?). У выкананн? сва?х функцый ?м дапамагаюць дыяканы — прадста?н?к? трэцяй (н?жэйшай) ступен? святарства.

Некальк? суседн?х параф?й могуць быць аб’яднаныя ? дапаможныя структуры — дэканаты (раённыя в?карыяты). К?ра?н?ком такой структуры з’я?ляецца дэкан (раённы в?карый, протапрэзб?тэр), звычайна ?м з’я?ляецца заслужаны святар, пробашч адной з параф?й, што ?ваходзяць у дадзены дэканат.

Апрача параф?й, ?снуць асобныя цэнтры душпастырства (арган?зацы? к?равання верн?ка?) ? рэктараты. Таксама асобна ад параф?й служаць капеланы (апека над вязням?, хворым?, эм?грантам?, ваенным?, спартсменам? ? ?нш.).

Некальк? мясцовых Касцёла? утвараюць наддыяцэз?яльныя структуры: м?трапол?? (Касцельныя прав?нцы?), Касцельныя рэг?ёны ? Канферэнцы? б?скупа?. На тэрыторы? Касцельных прав?нцый могуць скл?кацца прав?нцыяльныя с?ноды. У вял?к?х кра?нах некальк? м?трапол?й могуць утвараць Касцельныя рэг?ёны з уласным? рэг?янальным? канферэнцыям? б?скупа?. Б?скупы адной кра?ны звычайна складаюць Канферэнцыю б?скупа? гэтай кра?ны.

Канан?чныя законы для ?сходн?х катал?цк?х цэрква? прадугледжваюць магчымасць ?снавання схода б?скупа? розных абрада?.

У Катал?цк?м Касцёле можна выдзел?ць шэсць гало?ных лац?нск?х абрадавых традыцый ? пяць усходн?х. Абрадам называюць асабл?вы спосаб выражэння катал?цкай веры супольнасцю верн?ка?, як?х яднае аднолькавая л?тург?чная спадчына, а таксама тэалаг?чнае, духо?нае ? дысцыпл?нарнае фарамаванне ? канкрэтных г?старычных ? культурных умовах. У рамках абрадавых традыцый у катал?цтве ?снуюць супольнасц? хрысц?ян, называныя су? юрыс (лац.: sui iuris — ?свайго закона?), як?я прызнаюць найвышэйшую ?ладу Катал?цкага Касцёла. Так?х супольнасцей на дадзены момант ?снуе 22. Вось сп?с Касцёла? (Цэрква?) су? юрыс:

Александрыйская традыцыя:

1. копцк? (патрыярхат)
2. эф?опск? (м?трапол?я)

Антыёхская традыцыя:

1. маланкарск? (м?трапол?я)
2. маран?цк? (патрыярхат)
3. с?рыйск? (патрыярхат)

Халдэйская традыцыя:

1. с?ра-малабарск? (вярхо?нае арх?б?скупства)
2. халдэйск? (патрыярхат)

В?зантыйская (канстанц?нопальская) традыцыя:

1. албанск?
2. балгарск?
3. беларуск? (ун?яты, грэка-катол?к?)
4. венгерск?
5. грэчаск?
6. ?тальяна-албанск?
7. мельх?цк?
8. рас?йск?
9. румынск? (м?трапол?я)
10. рус?нск? (м?трапол?я)
11. славацк?
12. укра?нск? (вярхо?нае арх?б?скупства; ун?яты, грэка-катол?к?)
13. харвацк?

Армянская традыцыя:

1. армянск? (патрыярхат)

Лац?нская традыцыя:

1. лац?нск? (патрыярхат)

Катал?цтва ? Беларус?

Асно?ны артыкул: Катал?цтва ? Беларус?

Станам на жн?вень 2023 года, у Беларус? катал?цтва — другая па колькасц? верн?ка? канфес?я кра?ны. У Беларус? Катал?цкая Царква прадста?лена двума абрадам? — лац?нск?м (дакладней, рымск?м) ? в?зантыйск?м. Рымска-Катал?цк? Касцёл прадста?лены структурна 4 дыяцэз?ям?, як?я ?твараюць М?нска-Маг?лё?скую м?трапол?ю. Агульная колькасць катал?ко? рымскага абраду — каля 1,4 млн асоб, у прыватнасц?, М?нска-Маг?лё?ская арх?дыяцэз?я мае 610 490 верн?ка?, П?нская дыяцэз?я — 50 115, Гродзенская дыяцэз?я — 591 000, В?цебская дыяцэз?я — 151 000 верн?ка?.

Гл. таксама

• Пантыф?кальная кам?с?я Ecclesia Dei
• Камедулы
• Седзевакантызм
• Усходн?я катал?цк?я цэрквы
• Новая набожнасць

Спасылк?

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Катал?цтва